Osadnicy z Catanu – wieloosobowa gra planszowa wymyślona przez Klausa Teubera, wydana po raz pierwszy w 1995 przez niemieckie wydawnictwo Franckh-Kosmos-Verlag pod nazwą Die Siedler von Catan.

Podstawowa wersja gry jest przeznaczona dla 3-4 graczy, ale istnieją rozszerzenia pozwalające zagrać w 5 lub 6 osób, a gracze opracowali własne zasady dla gry dwuosobowej.

Historia gry

Pierwotny projekt Klausa Teubera był rozbudowaną grą o odkrywaniu i rozwoju nowego świata. Pomiędzy 1993 a 1995 autor oraz firma Kosmos dopracowali i uprościli grę, która przybrała aktualną formę. Niewykorzystana mechanika z tego projektu została wykorzystana w kolejnych grach Klausa Teubera: Entdecker oraz Löwenherz.

Prawdopodobnie najbliższą pierwotnej koncepcji autora jest gra utworzona z podstawowej wersji gry i pierwszego rozszerzenia – Żeglarze z Catanu, którego mechanika opiera się na pomyśle eksploracji nowych lądów.

Gra zdobyła ogromną popularność na całym świecie. Została przetłumaczona na: angielski, czeski, duński, niderlandzki, fiński, francuski, grecki, węgierski, włoski, islandzki, japoński, koreański, łotewski, litewski, norweski, portugalski, rosyjski, słoweński, hiszpański, szwedzki, polski oraz hebrajski. W ciągu 15 lat od ukazania się wersji podstawowej, w Niemczech sprzedano ponad 10 mln. egzemplarzy wersji podstawowej i dodatków^[1].

W Polsce podstawowa wersja gry została wydana w 2005 przez wydawnictwo Galakta z Krakowa.

Nagrody i wyróżnienia

W 1995 zdobyła prestiżową niemiecką nagrodę Spiel des Jahres oraz Deutscher Spiele Preis i Essener Feder, a w 1996 – Origins Award. Po wydaniu w Polsce zdobyła tytuł Gra Roku 2005^[2].

Rozgrywka

Każdy z graczy reprezentuje tytułowych osadników zakładających kolonie na wcześniej niezamieszkanej wyspie Catan. Wyspa składa się z wyłożonych losowo na początku każdej gry heksagonalnych żetonów wyobrażających różne rodzaje terenu: las, pola uprawne, łąki, góry, wzgórza i pustynię. Na każdym polu umieszczony jest żeton z liczbą. Wyspę otacza morze, a na wybrzeżu znajdują się porty. Osady zakładane przez graczy dostarczają ich właścicielom surowców naturalnych, zależnie od przylegającego do nich terenu oraz od rzutu kośćmi w każdej turze. Surowce naturalne są używane do budowania dróg, rozbudowywania osad w miasta oraz nabywania kart rozwoju.

Gracze mogą handlować surowcami, które wyprodukują zarówno pomiędzy sobą jak i przy pomocy portów. Ten ostatni sposób jest jednak bardzo kosztowny lub ograniczony do jednego rodzaju surowców. Ponieważ bardzo trudno jednemu graczowi wyprodukować wszystkie surowce potrzebne do rozwoju, odpowiednio podejmowane decyzje handlowe są istotnym elementem strategii prowadzącej do sukcesu. Interakcję pomiędzy graczami komplikuje również istnienie złodzieja, który kradnie graczom surowce i utrudnia ich produkcję. W grze nie występują elementy walki. Oprócz używania złodzieja, niepodejmowania handlu z innymi graczami oraz blokowania rozwoju ich dróg i osad, nie ma możliwości wyrządzenia szkody przeciwnikom.

Zwycięzcą zostaje gracz, który zgromadzi dziesięć punktów zwycięstwa. Punkty zwycięstwa uzyskuje się za wybudowanie osady lub miasta, najdłuższej drogi, stworzenie największej armii złożonej z rycerzy lub karty rozwoju reprezentującej specjalne budowle.

Strategie gry

Generalną zasadą zwycięskiej strategii jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie produkcji. Rozwój produkcji we wczesnej fazie gry pozwala na szybszy rozwój dróg i osad już na początku rozgrywki. Gdy tylko zapewnimy produkcję podstawowego surowca, gracz może poświęcić uwagę pozostałym aspektom gry: czy to budowaniu najdłuższej drogi, czy kontrolowaniu portów. Nieprawidłowy rozwój na początku gry skutkuje coraz większymi trudnościami w dalszej części rozgrywki.

Poniżej zestawiono podstawowe strategie stosowane w "Osadnikach z Catanu".

Drewno-glina

Kontrola nad tymi surowcami pozwala na szybką ekspansję i blokuje innym możliwości rozwoju. Podstawową wadą tej strategii są trudności ze zdobyciem kolejnych punktów po stworzeniu wszystkich osad.

Zboże-kamień

Strategia wolniejsza od poprzedniej, niemniej może one przynieść korzyści w dalszej części rozgrywki.

Po trochu z każdego zasobu

Gdy plansza nie pozwala uzyskać kontroli nad najważniejszymi surowcami warto spróbować. Strategia taka z pozoru bardziej zachowawcza, zapewnia również bardziej elastyczne podejście do ciągle zmieniających się warunków gry.

Handlowa

Kontroluj jeden zasób, nie dopuść do niego innych graczy i handluj nim.

Unikaj złodzieja

Złodziej jest najczęściej stawiany na najbardziej atrakcyjnych polach – tam gdzie spowoduje największe straty u przeciwników. Stąd częste przestoje na polach z szóstkami i ósemkami. Warto zastanowić się czy nie wybudować osad wokół piątek i dziewiątek, aby nie stać się łatwym celem dla złodzieja.

Rozszerzenia i inne gry na podstawie Osadników

Popularność Osadników z Catanu spowodowała wydanie przez producenta dodatków do gry oraz całkowicie nowych gier opartych na treści fabularnej gry lub jej mechanice.

Rozszerzenia do podstawowej wersji gry wydane w Polsce:

• Żeglarze (Die Seefahrer Erweiterung)^[3] – zamienia jedną wielką wyspę w kilka innych, pojawia się nowy rodzaj terenu – pola złotonośne, wprowadzony zostaje pirat oraz możliwość budowy szlaków morskich, a handel odbywa się pomiędzy wyspami.
• Miasta i Rycerze (Städte & Ritter), w którym gracze muszą obronić Catan przed barbarzyńcami i rozbudowywać miasta z użyciem nowych surowców.
• Kupcy i Barbarzyńczy,
• Odkrywcy i Piraci,^[4]
• rozszerzenia dla wersji podstawowej, Żeglarzy z Catanu, Miast i Rycerzy z Catanu oraz "Kupcy I Barbarzyńcy" pozwalające grać w 5 lub 6 osób.

Rozszerzenia do podstawowej wersji gry (nie wydane w Polsce):

• Die Siedler von Catan: Historische Szenarien I: Cheops & Alexander der Große (The Settlers of Catan: Historical Scenarios I: Cheops & Alexander the Great) – dwa rozszerzenia z użyciem żetonów z podstawowej wersji i niektórymi nowymi zasadami, które pozwalają zagrać w historyczne scenariusze, których akcja rozgrywa się na Bliskim Wschodzie.
• Die Siedler von Catan: Historische Szenarien II: Troja & Die Große Mauer (The Settlers of Catan: Historical Scenarios II: Troy & The Great Wall) – historyczne scenariusze w Azji Mniejszej i Chinach.
• Die Siedler von Catan: Der große Fluss – minidodatek wprowadzający 3 żetony z rysunkiem rzeki i pozwalający zdobyć dodatkowe punkty zwycięstwa za zebrane złoto;
• Die Siedler von Catan: Das Buch zum Spielen (2000) – książka w języku niemieckim zawierająca dodatkowe scenariusze i minirozszerzenia;
• Die Siedler von Catan: Atlantis: Szenarien & Varianten (2005) – zestaw zawierający dodatkowe scenariusze i warianty;
• Die Siedler von Catan: Das Kartenspiel – wersja karciana dla 2 graczy;
• Die Fischer von Catan (2005) – dodatek zawierający żetony wybrzeża, które pozwalają wyprodukować graczom dodatkowy surowiec – ryby. Rozgrywka jest oparta o zasady z podstawowej wersji. Dodatkowe korzyści czerpie się z posiadania osady lub miasta na wybrzeżu z łowiskami, które produkują surowce w postaci żetonów z rybami losowanych ze stosu. Ryby można wykorzystać zamieniając je m.in. na dowolną kartę surowca z banku lub wybudowanie drogi. Wśród żetonów z rybami znajduje się żeton ze starym butem, którego posiadanie powoduje konieczność zgromadzenia 11 punktów zwycięstwa w celu zakończenia gry. Jednak gracz, który wylosował stary but może go przekazać innemu graczowi, który posiada tyle samo lub więcej punktów zwycięstwa. (Dodatek pojawia się w najnowszym polskim wydaniu Catan: kupcy i barbarzyńcy)
• Die Siedler von Catan: Die große Karawane (2006) – dodatek zawierający żetony pustyni z oazą oraz karawan pozwalający na handel z nomadami.
• Simply Catan (2006) – uproszczona wersja Osadników przeznaczona dla początkujących graczy (rozgrywka do 30 min.), pozwalająca również prowadzić normalne rozgrywki.

Ponadto wydano gry nie będące rozszerzeniami ani odmianami podstawowej wersji, lecz zostały osadzone w świecie Catanu:

• Elasund: Die erste Stadt (Elasund: The First City) – budowanie miasta;
• Candamir: Die ersten Siedler (Candamir: The First Settler) – gra przygodowa o pierwszych osadnikach;
• Die Siedler von Catan: Kampf um Rom (2006) – rozgrywka toczy się na mapie Europy;

Inne wersje:

• Pioneers – elektroniczna wersja gry dla środowiska GNOME^[5]

Linki zewnętrzne

• Opis gry w serwisie BoardGameGeek.com
• Strona poświęcona Mistrzostwom Polski
• Gra na platformę Android w serwisie Google Play