Owiesno (niem. Habendorf, do XIX w. także Owesno) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim, w gminie Dzierżoniów.

Położenie

Miejscowość jest położona między wzgórzami Bielawskimi a Niemczańskimi.

Podział administracyjny

W latach 1945-1954 siedziba gminy Owiesno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Historia

Owiesno wzmiankowane było po raz pierwszy w kronikach już w roku 1260 (Ovesonovo). Istniał tam wówczas gród obronny. W średniowieczu wieś należała do dóbr starego śląskiego rodu Pogorzelów (von Pogarell), który wzniósł tu swoją siedzibę. Po roku 1579 dobra kilkakrotnie zmieniały właścicieli, by ostatecznie znaleźć się w roku 1797 w rękach rodziny von Seidlitz (do roku 1945). Wieś dzieliła losy całego Dolnego Śląska, przechodząc w roku 1526 pod władzę Habsburgów, a od roku 1742 wchodząc w skład Prus. Po zajęciu przez wojska radzieckie w maju 1945 została przekazana Polsce, a niemieccy mieszkańcy zostali wysiedleni w nowe granice Niemiec.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty:^[2]

Zespół zamkowy

Na początku XIV wieku w okolicy opuszczonego grodu obronnego zbudowano zamek rycerski rodu Pogorzelów (von Pogarell). Budowlę wzniesiono na planie zbliżonym do koła o średnicy 30 m. Zamek posiadał okrągły dziedziniec i kwadratową wieżę, a całość była otoczona kamiennym murem i fosą. Zamek pełnił rolę siedziby rodu aż do roku 1797, kiedy to miejscowe dobra przeszły na własność rodziny von Seidlitz. Zamek w pierwszej połowie XVII i XVIII wieku został przebudowany na barokową rezydencję. Podwyższono wówczas mury, a wieża została powiększona o ośmioboczną nadbudówkę. Przebudowy te, a także kolejna, przeprowadzona w drugiej połowie XIX wieku, istotnie zmieniły wygląd budowli, zachowując jednak jej pierwotny, obronny układ. Zamek był zamieszkiwany przez von Seidlitzów do II wojny światowej. Odebrany w roku 1945 przez polską komunistyczną administrację, podzielił powojenne losy wielu^[3][4] innych rezydencji dolnośląskiej szlachty. Unikalna^[5] w swojej formie budowla, która w dobrym stanie przetrwała lata wojny, od lat 50. XX wieku pozbawiona została elementarnej opieki i w szybkim tempie zaczęła przeistaczać się w ruinę^[6]. W roku 1964 zawaliła się wieża. Z dawnego zamku obejmującego cylindryczną wieżę i kamienne mury obwodowe pozostały do dziś jedynie fragmenty ścian z barokowym portalem, nad którym znajduje się medalion z męską i damską głową oraz napisem "Nec Vita Nec Mors Separabit" (Nic nie oddzieli życia od śmierci). Na pozostałości zespołu rezydencjonalnego składają się dziś:

• zamek w ruinie z pierwszej ćwierci XVII w., przebudowany w XVIII i XIX w.
  • oficyna obok zamku z 1749 r. - XVIII w., przebudowana w 1880 r.
  • brama wjazdowa z rzeźbami (uszkodzona), z 1740 r.
  • park pałacowy (pozostałości) z pierwszej poł. XVIII w.
• dom ogrodnika i brama z XIX w.
• altana nad wodą
• kamienna studnia – przewieziona w latach 80. XX w. do Lewina Kłodzkiego.
• założenie folwarczne z obszerny dziedzińcem i budynkami gospodarczymi (opuszczone)

Aktualnie ruiny zamku znajdują się pod opieką Fundacji "Zamek Chudów". która oczyściła zamkową fosę oraz odgruzowała i uporządkowała obiekt. W roku 2009 przeprowadzono pierwsze prace zabezpieczające, które objęły wieżę, na lewo od głównego wejścia.

Kościół

Kościół filialny pod wezwaniem Św.Trójcy z lat 1581-83, przebudowany w XVIII w. restaurowany w XIX w. Jest to kościół orientowany, murowany z kamienia, jednonawowy, z wieżą od zachodu, z prezbiterium zakończonym ścianą prostą i nakryty dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowo-żebrowym . We wnętrzu zachowane barokowe wyposażenie z początków XVIII w., renesansowe epitafium z 1592 r. oraz szereg płyt nagrobnych z XVI i XVII w.

Osobistości z Owiesna

• biskup wrocławski Przecław z Pogorzeli.

Szlaki turystyczne

droga Szklary-Samborowice - Jagielno - Przeworno - Gromnik - Biały Kościół – Nieszkowice – Żelowice – Ostra Góra – Niemcza - Tatarski Okop - Gilów - Marianówek - Piława Dolna - Owiesno - Myśliszów - Góra Parkowa - Bielawa - Kalenica - Nowa Ruda - Tłumaczów - Radków - Pasterka - Karłów - Skalne Grzyby - Batorów - Duszniki-Zdrój - Szczytna - Zamek Leśna - Polanica-Zdrój - Bystrzyca Kłodzka - Igliczna - Międzygórze - Przełęcz Puchacza^[7]

• Hugo Weczerka: Handbuch der historischen Stätten Schlesien. ​ISBN 3-520-31601-3​, str. 174–175
• Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler in Polen Schlesien, Deutscher Kunstverlag 2005, ​ISBN 3-422-03109-X​, str. 723–724
• Schlesische Fürstenbilder des Mittelalters: Przeclaus von Pogarell. Verlag von Eduard Trewendt, Breslau 1872