Koloseum, oficjalnie w starożytności Amfiteatr Flawiuszów (łac. Amphitheatrum Flavium, Colosseum; wł. Colosseo) – amfiteatr w Rzymie, wzniesiony w latach 70-72 do 80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów.

Jest to duża, eliptyczna budowla o długości 188 m i szerokości 156 m, obwodzie 524 m, wysokości 48,5 m, z pojemną widownią, która mogła pomieścić pomiędzy 45 a 50 tysiącami widzów^[1], (według iluminacji późnorzymskiej „Chronografii z 354 roku n.e.”, która powstała na zlecenie bogatego rzymskiego chrześcijanina Walentiusza, pojemność Koloseum wynosiła około 87.000 osób)^[2]; z galeriami komunikacyjnymi oraz areną z systemem podziemnych korytarzy. W czterokondygnacyjnym podziale zewnętrznym zastosowano spiętrzenie porządków (najniższa kondygnacja w porządku toskańskim, druga w jońskim, trzecia w korynckim). Trzy niższe kondygnacje związane są z konstrukcyjnym układem arkad, czwarta, najwyższa została zaopatrzona tylko w małe okna. Od strony wewnętrznej budowla jest pięciokondygnacyjna. Cztery kondygnacje zbudowano jako układ pomieszczeń wydzielonych pomiędzy filarami, ścianami, ze sklepieniami kolebkowymi i krzyżowymi. Umieszczono tam bufety, szatnie, natryski, pomieszczenia dla gladiatorów, klatki dla zwierząt, korytarze. Wokół areny wzniesione było podium. Do Koloseum prowadziło 80 ponumerowanych wejść (zachowały się oznaczenia wejść od nr XXIII do LIV), które zapewniały szybkie (przez ok. 6 minut) opuszczenie widowni przez widzów (jednak taką możliwość mieli tylko widzowie z dolnych i środkowych rzędów). Istniała też możliwość przykrycia całej widowni specjalną osłoną (velarium) w deszczowe lub bardzo słoneczne dni.

Odbywały się w nim m.in. walki gladiatorów, naumachie, polowania na dzikie zwierzęta. Tradycja mówi iż w Koloseum mordowano chrześcijan, co upamiętniono krzyżem wewnątrz budowli. Od połowy XVIII wieku Koloseum jest otoczone opieką jako miejsce męczeństwa pierwszych chrześcijan, wcześniej pozyskiwano z niego bloki kamienne jako materiał budowlany. Nazwa Koloseum została nadana we wczesnym średniowieczu od znajdującego się w pobliżu budowli ogromnego (gr. „kolossos”) posągu Nerona przedstawionego jako Helios.

W 445 zostało poważnie uszkodzone przez trzęsienie ziemi.

W 528 odbyły się tu ostatnie igrzyska.

Pod koniec VI wieku wewnątrz amfiteatru wybudowano mały kościół, arenę przekształcono w cmentarz.

Około 1200 rodzina Frangipani przejęła Koloseum i ufortyfikowała je, używając jako zamku.

W 1349 w wyniku trzęsienia ziemi zawaliła się zewnętrzna część południowej ściany.

W 1744 zostało ogłoszone miejscem męczeństwa chrześcijan. Zaprzestano eksploatować go w roli kamieniołomu.

Od II poł. XVIII wieku w Wielki Piątek odbywa się tutaj droga krzyżowa pod przewodnictwem papieża.

7 lipca 2007 obiekt został ogłoszony jednym z siedmiu nowych cudów świata.

Kontrowersje

• Naumachie mogły odbywać się w pierwszym okresie po wybudowaniu Koloseum. Uniemożliwiło je zabudowanie areny dwukondygnacyjnymi piwnicami za czasów Domicjana^[3].

• Nie ma żadnych dowodów na to, jakoby w Koloseum miały odbywać się masowe mordy na chrześcijanach, gdyż informacje o tym pojawiają się dopiero od XVII wieku. Bezsprzecznym natomiast jest fakt, iż w czasie przerw pomiędzy walkami gladiatorów dokonywano egzekucji skazańców, nieraz w wymyślny i krwawy sposób. Natomiast jako miejsce egzekucji chrześcijan podaje się Cyrk Nerona, który położony był na Wzgórzu Watykańskim^[4].

• W wielu publikacjach mówi się jakoby widzowie Koloseum mogli je opuścić w ciągu 5-6 minut. Nie jest to do końca zgodne z prawdą. Taką możliwość mieli widzowie zajmujące dolne i środkowe rzędy. Widzowie z górnych rzędów musieli przejść korytarzem o ukośnym stropie, który ma w najwyższym miejscu około 2,2 metra, co spowalniało ich wychodzenie. Prawdopodobnie takie rozwiązanie miało na celu umożliwienie patrycjuszom opuszczenie obiektu bez konieczności mieszania się z plebsem. Nie zmienia to jednak w niczym faktu, że system rozprowadzania widzów był przemyślany, a budowane współcześnie w USA stadiony nadal na nim się wzorują^{[potrzebny przypis]}.

• Wbrew obiegowym opiniom, Sienkiewicz nie umiejscawia ani jednego epizodu Quo vadis w Koloseum. Jedynie dwukrotnie wspomina w swej powieści o tym zabytku, odnosząc się do wydarzeń przyszłych. Całe nieporozumienie wynikało z nieuważnego czytania książki i wytykania tego „potknięcia” Sienkiewicza na zasadzie ciekawostki. Oto odnośne fragmenty:

Koloseum 2013

• Koloseum 2013

• Koloseum 2013

• Koloseum 2013

• Koloseum 2013

• Koloseum 2013

• Koloseum 2013

• Łuk Konstantyna 2013

Panorama (2014)

Linki zewnętrzne

• Szczegółowo opisana budowla
• Opis konstrukcji Koloseum w formie interaktywnej grafiki