Japoński rohatyniec dwurożny (Trypoxylus dichotomus jap. 兜虫 kabutomushi) – gatunek roślinożernego chrząszcza z podrodziny rohatyńcowatych.

Opisany został w 1771 roku przez Karola Linneusza jako Allomyrina dichotoma. Zasiedla Japonię, Tajwan, Koreę, Azję Wschodnią (Chiny) i Laos^[1].

Jest to jeden z największych przedstawicieli owadów: samiec ma ok. 75 mm długości (może osiągać nawet 80 mm). Wielkość matki wpływa na wielkość osobnika poprzez wytwarzanie jaj z większą ilością substancji odżywczych^[2]. Ubarwienie osobników jest ciemnobrunatne.

Często budują swoje domki w zbutwiałym drewnie, które często służy jako pokarm. Rohatyniec dwurożny żywi się także owocami. Długość życia wynosi około jednego roku. Prowadzi nocny tryb życia. Zamieszkuje lasy^[3].

Japoński rohatyniec dwurożny ma dwa rogi. Róg na przedpleczu jest stosunkowo krótki, zagięty ku przodowi, skierowany nieco w dół i na końcu dichotomicznie rozwidlony. Drugi, potężny róg głowowy kształtem przypomina poroże jelenia: wydaje się na pierwszy rzut oka że jest całkiem gładki i błyszczący, tymczasem występują na nim liczne zagłębienia, które tworzą podłużnie biegnące bruzdy. Ponadto znajdują się na nim włoski czuciowe, których gęstość największa jest w rejonach najczęściej używanych podczas walki.^[4]

Róg jest używany przede wszystkim do walki między samcami o prawo do kopulacji z samicą. Zwykle częstsze są walki pomiędzy dużymi samcami^[5].

Róg Trypoxylus dichotomus wciąż jest interesującym obiektem badań dla naukowców. Wydaje się, że z uwagi na swój ciężar powinien ograniczać zdolność samców do lotu. Jednak mogą one latać równie szybko jak samice i co ciekawe wielkość rogu nie wpływa ani na prędkość lotu ani na dystans, który osobnik jest w stanie pokonać.  Okazało się, że ciężar rogu, by nie ograniczał on zdolności samców do lotu, jest rekompensowany przez większe skrzydła oraz bardziej rozwinięte mięśnie^[6].

Jak wiadomo, wielkie rogi u męskich przedstawicieli świata zwierzęcego stanowią ewolucyjną nowość i odgrywają ważną rolę w selekcji płciowej. W zależności od wielkości rogów określana jest aktywność seksualna. Na przykładzie japońskiego rohatyńca dwurożnego, badano konserwatywny ewolucyjnie gen hiperseksualności. Wyniki doświadczenia wskazują, że u japońskiego rohatyńca dwurożnego izoformy genu dsx mają antagonistyczną funkcję dla formowania rogu na głowie - tylko izoformy tego genu u samców odgrywają rolę przy formowaniu rogów.^[7]

Okazało się, że rohatyniec dwurożny może stanowić pokarm dla puszczyka uralskiego.^[8]

Ciekawostki

• W Japonii dużą popularnością cieszą się zawody, organizowane przez Japończyków, podczas których samce rohatyńców zmagają się o samice^[3].

• "Owady i pajęczaki", Joanna Dowgiałło-Tyszka (red. nacz.), wydawnictwo DeAgostini, ​ISBN 978-83-248-0872-4​.
• "Encyklopedia owadów: Chrząszcze" Dr. Václav Jan Staněk ​ISBN 83-85817-29-8​