Samochód pożarniczy, samochód strażacki, wóz strażacki, pojazd pożarniczy, pożarowóz – specjalnie oznakowany i przygotowany samochód używany przez straż pożarną albo inną jednostkę ochrony przeciwpożarowej do udziału w akcjach ratowniczo-gaśniczych lub innych działaniach statutowych (np. prewencyjnych). W większości państw świata wozy strażackie malowane są na czerwono, są także uprzywilejowane w ruchu drogowym.

Ogólna budowa samochodu pożarniczego

• Podwozie - samochody pożarnicze budowane są najczęściej na podwoziach pojazdów produkowanych seryjnie, o odpowiednio dobranych zespołach i parametrach. Mogą mieć wzmocnione zawieszenia, przystosowane do długotrwałego statycznego obciążenia.
• Nadwozia - stosowane materiały konstrukcyjne:
  • zwykłe stale węglowe - stosowane coraz rzadziej we współczesnych samochodach pożarniczych,
  • stale nierdzewne - z których wykonuje się struktury nośne nadwozi (szkielety) oraz zbiorniki na środki gaśnicze,
  • stopy aluminium - stosowane na poszycia zewnętrzne i wewnętrzne nadwozi, na zbiorniki na środki gaśnicze, elementy mocujące sprzęt, drabinki, stopnie, barierki na dachu (czasami wykonuje się z nich całe konstrukcje nośne nadwozi),
  • tworzywa sztuczne - wykorzystywane do konstrukcji zbiorników na środki gaśnicze, a w ostatnich latach stosowane również na całe zabudowy (nadwozia kompozytowe).

Malowanie

Pojazd samochodowy straży pożarnej - pożarniczy, (z wyjątkiem pojazdu osobowego operacyjnego straży pożarnej, powinien mieć barwę czerwieni sygnałowej, błotniki zaś i zderzaki - barwę białą. Dopuszcza się pojazd pożarniczy o barwie khaki, również w odniesieniu do błotników i zderzaków.
Kontenery pożarnicze, agregaty ciągnione, motopompy, działka oraz przyczepy ze sprzętem pożarniczym powinny być malowane na zasadach określonych dla pojazdów gaśniczych. Kontenery-pojemniki oraz kontenery-cysterny powinny posiadać napisy określające ich zawartość lub przeznaczenie - kolor i krój liter napisów jak dla numerów na sprzęcie. Opończe, plandeki i pokrowce samochodów, przyczep i sprzętu pożarniczego, należy dobierać z materiałów w kolorze czerwonym lub srebrnym.

Sprzęt pływający powinien być malowany lub być wykonany z tworzyw o jaskrawej barwie (pomarańczowa lub czerwona) lub pozostawać w kolorze metalu, z którego zostały wykonane.

Numer operacyjny

 Osobny artykuł: Oznaczenia operacyjne samochodów PSP.

Pojazdy strażackie są oznaczone w większości krajów uniwersalnym numerem umożliwiającym identyfikację wozu w czasie akcji. W Polsce oznaczenie takie nazywane jest numerem operacyjnym i składa się z trzech elementów. Sposób oznakowania pojazdów, sprzętu: pływającego, silnikowego, pożarniczego określa załącznik do zarządzenia Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z dnia 10 kwietnia 2008 r. w sprawie gospodarki transportowej w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej.
Pierwszym jest trzycyfrowy numer (prefiks), określający powiat oraz typ jednostki. Drugim jest oznaczenie jednoliterowe województwa (zgodne z wyróżnikiem województwa na obecnych tablicach rejestracyjnych, z trzema wyjątkami: m.st. Warszawy – W; woj. mazowieckiego (bez Warszawy) – M; oraz jednostek centralnych Państwowej Straży Pożarnej, np. Komendy Głównej – [A]). Ostatnim jest dwucyfrowy numer pojazdu (sufiks), który w wypadku pojazdów PSP oznacza rodzaj pojazdu (lub jego typ) jak i przeznaczenie sprzętu.
W wypadku pojazdów należących do innych jednostek ochrony przeciwpożarowej jest to po prostu kolejny numer pojazdu w danej kategorii jednostek w powiecie.
Stosuje się także dodatkowo (głównie literowe) oznaczenia charakterystyki pojazdu. Zwykle nie są one malowane na wozach.

Ogólna charakterystyka samochodów ratowniczo-gaśniczych

Podstawowym wyposażeniem pożarniczym samochodu ratowniczo-gaśniczego jest:

- autopompa z urządzeniem odpowietrzającym,
- linia szybkiego natarcia,
- zbiornik wody,
- zbiornik środka pianotwórczego,
- dozownik środka pianotwórczego,
- działko wodno-pianowe (opcjonalnie),
- instalacja zraszaczowa (opcjonalnie).

Wymienione elementy tworzą tzw. układ wodno-pianowy. Stosuje się również inne urządzenia dodatkowe, zamontowane na stałe, jak np. maszt oświetleniowy czy wciągarka.

Układ wodno-pianowy umożliwia:

• podawanie wody nasadami tłocznymi, i/lub za pomocą linii szybkiego natarcia, i/lub z działka zamontowanego na dachu

pojazdu,

• podawanie wodnego roztworu środka pianotwórczego nasadami tłocznymi, i/lub za pomocą linii szybkiego natarcia, i/lub z działka zamontowanego na dachu pojazdu,
• napełnianie zbiornika wody z hydrantu,
• napełnianie zbiornika wody za pomocą autopompy.

Woda oraz środek pianotwórczy mogą być podawane ze zbiornika samochodu lub ze zbiornika zewnętrznego.

Oznaczenia charakterystyki pojazdu stosowane w Polsce

Oznaczenia tradycyjne

W Polsce stosuje się najczęściej oznaczenia zgodne z normą PN-79/M-51300 (Od roku 2000 została zastąpiona przez PN-EN 1846-1) . Określają one najważniejsze cechy pojazdu: (w tej kolejności)

• typ pojazdu,
• klasę wagową,
• typ i wyposażenie pojazdu specjalnego lub wyposażenie pojazdu gaśniczego.

Po grupie liter występuje grupa cyfr oznaczających:

• – pierwsza pojemność zbiornika w metrach sześciennych
• – druga wydajność autopompy w hl/min
• – druga wydajność motopompy w hl/min

Oznaczenia unijne

System oznaczeń określa norma PN-EN 1846-1:2011. Norma ta określa kryteria do charakteryzowania samochodów, ustalono klasy i kategorie w zależności od przeznaczenia i masy samochodu.

• klasy pojazdów samochodowych - w zależności od maksymalnej masy rzeczywistej (MMR):
  • klasa lekka (S): 3 t < MMR ≤ 7,5 t
  • klasa średnia (M): 7,5 t < MMR ≤ 16 t
  • klasa ciężka (L): MMR > 16 t
• kategoria pojazdów samochodowych - w zależności od zdolności do poruszania się w różnych warunkach terenowych:

• kategoria 1:
  miejskie
• kategoria 2:
  uterenowione
• kategoria 3:
  terenowe

• Kategoria 1 – pojazdy samochodowe przeznaczone do poruszania się po drogach o twardej nawierzchni,
  
• Kategoria 2 – pojazdy samochodowe zdolne do poruszania się po wszystkich drogach o twardej nawierzchni i w ograniczonym zakresie poza tymi drogami,
  
• Kategoria 3 – pojazdy samochodowe zdolne do poruszania się po wszystkich drogach i bezdrożach.
  

Parametry decydujące o zdolności do pokonywania przeszkód:
- kąt wejścia (natarcia) (α)
- kąt zejścia (β)
- kąt rampowy (γ)
- prześwit (d)
- prześwit pod osią (h)

• grupy pojazdów samochodowych:
  • samochody ratowniczo–gaśnicze z pompą – samochody pożarnicze wyposażone w pompę pożarniczą i zazwyczaj w zbiornik na wodę, a także w inny sprzęt używany podczas akcji ratowniczo – gaśniczej,
  • samochody ratowniczo–gaśnicze specjalne – samochody pożarnicze ze specjalnym sprzętem, z dodatkowymi specjalnymi środkami gaśniczymi lub bez nich.
  • Samochody z drabiną mechaniczną i/lub podnośnikiem hydraulicznym:
    • drabina mechaniczna – wysuwana konstrukcja z przęsłami w kształcie drabiny, z koszem lub bez kosza ratowniczego, zamontowana obrotowo na podstawie,
    • podnośnik hydrauliczny – składana konstrukcja z koszem ratowniczym, składająca się z jednego sztywnego lub teleskopowo wysuwanego elementu lub kilku takich elementów, lub z mechanizmu nożycowego, ewentualnie z kombinacji tych elementów, z drabiną lub bez drabiny. Urządzenie jest montowane obrotowo na podstawie.
  • Samochody ratownictwa technicznego – samochody pożarnicze z wyposażeniem umożliwiającym prowadzenie akcji ratowniczych, m.in.: – poszukiwania i ratowania osób, – usuwania skutków wypadków, – awaryjnego odblokowywania wejść, – ratowania zwierząt.
  • Samochody ratownictwa medycznego – pojazdy samochodowe obsługiwane przez strażaków i przeznaczony do opieki nad pacjentami i transportu pacjentów. Może być wyposażony w inne urządzenia związane ze specyficznymi warunkami działania straży pożarnej.
  • Samochody sprzętowe ratownictwa chemicznego – samochody pożarnicze wyposażone w środki ochrony indywidualnej i sprzęt do ograniczania szkód w środowisku naturalnym, na przykład takich jak:
    • niebezpieczeństwo skażenia środowiska,
    • wypadki z niebezpiecznymi środkami chemicznymi,
    • niebezpieczeństwo działania substancji radioaktywnych,
    • niebezpieczeństwo zakażeń biologicznych,
    • wypompowanie substancji.
  • Samochody dowodzenia – samochody pożarnicze wyposażone w środki łączności i sprzęt do kierowania akcją.
  • Samochody do przewozu osób – samochody pożarnicze przystosowane do transportu strażaków i ich osobistego wyposażenia.
  • Samochody zaopatrzeniowe – samochody pożarnicze przystosowane do przewozu sprzętu lub środków gaśniczych w celu zaopatrywania jednostek będących w akcji.
  • Inne samochody specjalne – samochody pożarnicze przeznaczone do zadań specjalnych, np.:
    • do akcji związanych z wypadkami samolotów,
    • do akcji na wodzie lub pod wodą,
    • do akcji związanych z wypadkami kolejowymi.

Wymagania dla poszczególnych klas:

Przykładowe oznaczenia wozów

Według oznaczeń tradycyjnych (norma PN-79/M-51300)

• samochód ratowniczo – gaśniczy GCBA 5/32
  

Oznaczenia określają w kolejności: G – samochód ratowniczo-gaśniczy, C– ciężki, B – ze zbiornikiem wodnym, A – z autopompą, 5 – zbiornik na wodę o pojemności 5 m³, 32 – wydajność nominalna autopompy 32 hl/min (3200 l/min).

• samochód ratowniczo – gaśniczy GCBA 5/24
  

Oznaczenia określają w kolejności: G – samochód ratowniczo-gaśniczy, C– ciężki, B – ze zbiornikiem wodnym, A – z autopompą, 5 – zbiornik na wodę o pojemności 5 m³, 24 – wydajność nominalna autopompy 24 hl/min (2400 l/min).

Według oznaczeń unijnych (norma PN-EN 1846-1:2000)

• samochód ratowniczo – gaśniczy S – 2 – 3 – 5000 – 8/3200 – 1
  

Oznaczenie samochodu ratowniczo-gaśniczego klasy ciężkiej (S), kategorii uterenowionej (2), z załogą trzyosobową, ze zbiornikiem wody o pojemności 5000 dm³, z pompą pożarniczą o wydajności 3200 dm³/min przy ciśnieniu 8 bar, z masztem oświetleniowym (1).

• samochód z drabiną mechaniczną M – 1 – 3 – 30/10 – 1 – 1
  

Oznaczenie drabiny mechanicznej, klasy średniej (M), kategorii miejskiej (1), z trzy osobową kabiną dla załogi, o wysokości podnoszenia 30 m, promieniu wysięgu 10 m, z pompą pożarniczą(1) i (wyposażenie specjalne) koszem (1).

Zobacz też