Charakterystyki zaworów regulacyjnych

Ze względu na różnorodne zastosowania zaworów regulacyjnych stosujemy kilka charakterystyk:

• charakterystyka szybkootwierająca,
• charakterystyka liniowa,
• charakterystyka stałoprocentowa (logarytmiczna).

Najczęściej stosowaną charakterystyką zaworu regulacyjnego jest charakterystyka stałoprocentowa, ponieważ (paradoksalnie) pozawala na liniową regulację przepływu. Rzadziej stosujemy charakterystykę liniową lub szybokootwierającą. Stosowanie charakterystyki stałoprocentowej ma swoje ograniczenia, można ją stosować w zakresie od 10% do 90% otwarcia, natomiast charakterystykę liniową możemy stosować 0-100%, jednak w zakresach 30-70% zawory z taką charakterystyką regulują bardzo niedokładnie.

Wyznaczanie współczynnika przepływu zaworów regulacyjnych

Aby właściwie dobrać zawór regulacyjny musimy określić jego współczynnik przepływu Cv (ang. flow coefficient)
Na podstawie Cv dobieramy gniazdo, wielkość czy charakterystykę zaworu regulacyjnego:
${\displaystyle C_{v}=k{\dfrac {W}{\sqrt {\Delta P}}}}$.

C_v – współczynnik przepływu,

W – przepływ [USGPM dla cieczy], [SCFH dla gazów], oraz [lbs/hr dla pary],

${\displaystyle {\Delta P}}$ – spadek ciśnienia na zaworze, [PSI],

k – współczynnik korekcyjny.

Pełna definicja współczynnika Cv to objętość wody (w galonach) jaka przepływa na minutę w temperaturze 60 °F przez zawór regulacyjny przy spadku ciśnienia 1 psi. Po raz pierwszy współczynnik Cv został wprowadzony przez firmę Masoneilan w roku 1944. Obecnie każdy producent zaworów regulacyjnych posiada swoją metodę określania wspólczynnika przepływu, jednak każda z nich jest rozwinięciem powyższej formuły.
Metody obliczenia współczynnika Cv określa również norma Control Valve Key Equations, ISA-75.01-1985 (R1995) / IEC 534.

Rozwiązania konstrukcyjne zaworów regulacyjnych

W zaworach regulacyjnych mamy do czynienia z kilkoma typowymi konstrukcjami, każda z nich ma swoje specyficzne zastosowania. Ze względu na rodzaj napędu możemy mówić o zaworach napędzanych liniowo (grzybkowe) i zaworach obrotowych:

• zawory grzybkowe,
  • zawory jednogrzybowe,
  • zawory dwugrzybowe,
  • zawory szklankowe (np. rozwiązania obniżające poziom hałasu, czy zapobiegające kawitacji),
• zawory kulowe (ball valve),
  • zawory kulowe z pełnym przelotem (ang. full bore control valve),
  • zawory z fragmentem kuli (ang. ball segmented valve),
  • zawory mimośrodowe z rotacyjnym grzybem (ang. rotary plug valve),
• przepustnice regulacyjne ,
  • przepustnice centryczne,
  • przepustnice mimośrodowe,
  • przepustnice z potrójnym osadzeniem dysku (ang. triple offset valve),
• zawory membranowe,
• zawory specjalne np.:
  • stacje redukcyjno-schładzające,
  • schładzacze o zmiennym układzie dysz.

Z punktu widzenia konstrukcji korpusu oraz zabudowy w rurociągu zawory regulacyjne dzielimy na:

• prostoprzelotowe,
• kątowe,
• trójdrogowe.

Pod względem połączenia zaworu regulacyjnego (zabudowy) z rurociągiem rozróżniamy:

• kołnierzowe (ang. flange connection),
• bezkołnierzowe (ang. wafer connection),
• gwintowe (ang. thread connection),
• obręczowe (ang. clamping connection),
• spawane,
  • spawane spoiną doczołową (ang. butt weld),
  • spawane spoiną nasadową (ang. socket weld).

Szczelność zaworów regulacyjnych

Szczelność jest jednym z najważniejszych parametrów zaworów regulacyjnych. Klasę szczelności zaworu producenci określają zgodnie z normą ANSI/FCI 70-2-1991, w zależności od wykonania zaworu odpowiednio od I (najniższa) do VI najwyższa.

Testu szczelności dokonuje producent w ramach standardowych procedur. W tym celu wykorzystuje stanowisko testujące wyposażone w medium testujące o odpowiednich parametrach. Standardowe klasy szczelności to II dla przepustnic, oraz IV dla zaworów grzybkowych.
Klasa szczelności jest istotnym parametrem kiedy zawór regulacyjny pełni dwie funkcje: regulacyjną i blokadową.

Rodzaje sterowania zaworami regulacyjnymi

Ze względu na kilka rodzajów sterowania zaworami regulacyjnymi rozróżniamy:

• zawory regulacyjne sterowane ręcznie – wyposażone w specjalne pokrętło umożliwiające zmianę ustawienia zaworu,
• zawory regulacyjne sterowane elektrycznie – w których specjalnie przyłączany siłownik elektryczny zasilany jedno, lub trójfazowo zmienia ustawienia zaworu, za pomocą układu pozycjonującego trójpołożeniowego lub ciągłego, prądowego z sygnałem 4-20 mA,
• zawory regulacyjne sterowane pneumatycznie – wyposażone w siłownik pneumatyczny i układ sterujący zwany ustawnikiem pozycyjnym, sterowany sygnałem pneumatycznym 20-100 kPa, lub prądowym 4-20 mA,
• zawory regulacyjne sterowane hydraulicznie – sterowane układem hydraulicznym,
• zawory regulacyjne bezpośredniego działania – sterowane medium w przypadku regulacji ciśnienia lub przepływu, lub specjalną kapilarą w przypadku regulacji temperatury (takim zaworem jest np. reduktor ciśnienia),

Najszerzej stosowane w przemyśle są zawory sterowane pneumatycznie.

Akcesoria stosowane w zaworach regulacyjnych

• siłownik – urządzenie napędzające zawór regulacyjny,
• ustawnik pozycyjny (pozycjoner) – urządzenie odpowiadające za wysterowanie odpowiedniego położenia siłownika pneumatycznego wysterowywane najczęściej sygnałem prądowym 4-20 mA,
• wyłączniki krańcowe – urządzenia sygnalizujące skrajne położenia zaworu regulacyjnego, mogą być mechaniczne lub indukcyjne,
• reduktofiltr – urządzenie zapewniające zespołowi siłownik-ustawnik pozycyjny właściwe parametry powietrza tj. ciśnienie i czystość,
• przetwornik położenia – urządzenie odwzorowujące położenie zaworu przy pomocy sygnału prądowego 4-20 mA,
• zawór blokadowy – urządzenie pneumatyczne zapewniające określone położenie zaworu regulacyjnego na wypadek zaniku powietrza zasilającego,
• zawór elektromagnetyczny – urządzenie wymuszające przyjęcie przez zawór sterowany pneumatycznie lub hydraulicznie skrajnej pozycji (otwarty/zamknięty), także na wypadek zaniku energii,
• wzmacniacz ciśnienia (ang. volume booster) – urządzenie przyspieszające działanie siłownika pneumatycznego zaworu regulacyjnego,
• napęd ręczny – urządzenie zapewniające dodatkową, lokalną możliwość przesterowania zaworu regulacyjnego sterowanego pneumatycznie, hydraulicznie lub elektrycznie.

Zobacz też[edytuj]