Kopernik^[1] (Cn) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym, o liczbie atomowej 112.

Nazwa

Nazwa pierwiastka została oficjalnie zatwierdzona przez IUPAC 19 lutego 2010 roku i pochodzi od nazwiska astronoma Mikołaja Kopernika^[2]. Wcześniej stosowano tymczasową nazwę ununbium (symbol Uub), zgodnie z nomenklaturą IUPAC, a nieoficjalnie także „eka-rtęć” (eka-Hg), jako że pierwiastek ten w układzie okresowym znajduje się bezpośrednio pod rtęcią. Polska nazwa pierwiastka ustalona przez Polskie Towarzystwo Chemiczne brzmi „kopernik”^[1].

Historia badań

Kopernik został po raz pierwszy uzyskany w laboratorium GSI w Darmstadt w Niemczech poprzez bombardowanie jonami cynku-70 ołowianej tarczy (tzw. „zimna” synteza, której nie należy mylić z zimną fuzją). Dokonał tego zespół naukowców, którym kierowali S. Hoffman, V. Ninov i F.P. Hessburger, w dniu 9 lutego 1996 roku^[3]. Reakcja jądrowa, w której został otrzymany izotop ²⁷⁷Cn, ma postać:

20882Pb + 7030Zn → 278112Cn* → 277112Cn + n

W roku 2002 zespół Hoffmana poinformował o ponownym otrzymaniu koperniku^[3]. W każdym z tych eksperymentów zaobserwowano jeden atom pierwiastka o czasie życia rzędu 1 s. Jednoznacznie zidentyfikowano go na podstawie łańcucha skorelowanych ze sobą rozpadów jądrowych (w tym przypadku sześciu rozpadów α) prowadzących do znanych wcześniej jąder. Interpretacja Hoffmana została potwierdzona dzięki syntezie koperniku z tych samych substratów przez japońską grupę naukowców K. Mority i współpracowników (2005, 2007)^[3]. IUPAC oficjalnie uznała odkrycie niemieckich naukowców 10 czerwca 2009^[4].

W późniejszych eksperymentach izotop ²⁸³Cn o czasie życia rzędu kilku do kilkuset sekund otrzymany został przez zespoły z Dubnej i GSI w wyniku bombardowania jonami ⁴⁸Ca tarcz uranowych, plutonowych i kiurowych (tzw. „gorąca fuzja”)^[3]. W eksperymencie w Dubnej korzystano z krzemowych detektorów promieniowania α opracowanych w Instytucie Technologii Elektronowej w Warszawie przez zespół badawczy kierowany przez Macieja Węgrzeckiego^[5].

Otrzymanie koperniku w wyniku bombardowania tarczy wolframowej protonami o energiach rzędu wielu GeV, ogłoszone przez A. Marinova w roku 2003, zostało uznane za niepotwierdzone i wynikające prawdopodobnie z błędów aparaturowych. Rezultatów tych nie udało się powtórzyć w innych laboratoriach^[3].

Zobacz też

• unbibium