Rad (Ra, łac. radium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali ziem alkalicznych w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa radius oznaczającego promień.

Charakterystyka

W formie czystej rad jest srebrzystym, lśniącym i miękkim metalem. Posiada silne własności promieniotwórcze. Jego własności chemiczne są zbliżone do baru. Reaguje stosunkowo powoli z tlenem atmosferycznym, tworząc tlenek RaO i dość gwałtownie z wodą, tworząc wodorotlenek Ra(OH)
2^[5].

Kationy Ra2+ należą do IV grupy analitycznej^[6]. Sole radu barwią płomień na kolor karmazynowy.

Występowanie

Rad występuje naturalnie w rudach uranu, w formie tlenku RaO i wodorotlenku Ra(OH)
2. W skorupie ziemskiej występuje w ilości ok. 6×10⁻⁷ ppm.

Izotopy i radioaktywność

Rad posiada 33 izotopy. Wszystkie jego izotopy są niestabilne. Najtrwalszy z nich jest izotop 226, który ma czas połowicznego rozpadu 1599 lat^[3]. 226
Ra rozpada się trojako; energia promieniowania promieniowania α, β i γ wynosi odpowiednio 4,8, 0,0036 i 0,0067 MeV^[7].

Izotopy radu występujące w szeregu promieniotwórczym aktynu i toru noszą nazwy zwyczajowe:

• 223
  Ra: aktyn X, AcX (powstaje z 227
  Ac po rozpadzie α i β; szereg uranowo-aktynowy);
• 224
  Ra: tor X, ThX (powstaje z 228
  Th po rozpadzie α; szereg torowy);
• 228
  Ra: mezotor I, MsThI lub MsTh
  1 (powstaje z 232
  Th po rozpadzie α; szereg torowy)^[8].

Odkrycie

Rad został odkryty przez Marię Skłodowską-Curie i jej męża Piotra Curie w tym samym roku co polon. Jako datę tego odkrycia, zgodnie z zeszytem laboratoryjnym Marii, przyjmuje się rok 1898.

Zastosowanie

Najważniejsze związki radu to sole Ra2+ (chlorek i węglan) które były używane w terapii nowotworowej i do produkcji farb luminescencyjnych. Obecnie rad nie jest już stosowany, ze względu na dużą radioaktywność, powodującą białaczkę u osób uczestniczących w produkcji soli radu.

Znaczenie biologiczne

Rad pośrednio zwiększa szybkość mutagenezy organizmów, szczególnie żyjących w jaskiniach^{[potrzebny przypis]}. Średnia zawartość radu w organizmie człowieka o wadze 70 kg wynosi 3,1×10⁻¹¹ g^[9]. Działanie mutacyjne radu w środowisku jaskiniowym spotęgowane jest przez radon, który powstaje z radu i przenika do izolowanej atmosfery jaskini. Obecność radu w dzisiejszym środowisku naturalnym człowieka jest związana m.in. z kopalinami wchodzącymi w skład betonu. Rad dostający się do organizmu drogą oddechową jest 10 razy bardziej kancerogenny niż spożyty^[7].

• CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 95, Boca Raton: CRC Press, 2014, ISBN 9781482208672 .