Wolfram

	Wolfram
	Wolfram
	tantal ← wolfram → ren
	Wygląd
	stalowoszary
	; Widmo emisyjne wolframu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	wolfram, W, 74; (łac. wolframium)
Grupa, okres, blok	6, 6, d
Stopień utlenienia	VI, V, IV, III, II
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	średnio kwasowe
Masa atomowa	183,84(1) u
Stan skupienia	stały
Gęstość	19250 kg/m³
Temperatura topnienia	3410–3422 °C
Temperatura wrzenia	5555–5927 °C
Numer CAS	7440-33-7
PubChem	23964
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 135 (obl. 193) pm; 146 pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f145d46s2
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 32, 12, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 2,36; 1,40
Potencjały jonizacyjne	I 770 kJ/mol; II 1700 kJ/mol; III 2300 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	824 kJ/mol
Ciepło topnienia	35,4 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	4,27 Pa (3680 K)
Konduktywność	18,9×106 S/m
Ciepło właściwe	130 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	174 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	regularny przestrzennie centrowany
Twardość; • w skali Mohsa	; 7,5
Prędkość dźwięku	5174 m/s (293,15 K)
Objętość molowa	9,47×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie Zharmonizowany System; Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Uwaga
Zwroty H	H315, H319
Zwroty P	P305+P351+P338
	Europejska klasyfikacja substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Łatwopalny(F)	Drażniący(Xi)
Zwroty R	R11, R36/38
Zwroty S	S6, S26, S36
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 2 3
Numer RTECS	YO7175000
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Wolfram (W, łac. wolframium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od wolframitu, minerału, z którego wolfram został wyodrębniony po raz pierwszy. Dawna nazwa polska tungsten^[5] pochodzi od szwedzkich słów tung („ciężki”) i sten („kamień”)^[6]; nazwa o takiej etymologii używana jest współcześnie w języku angielskim, francuskim i kilku innych^[7].

Istnienie tego pierwiastka zasugerował jako pierwszy w 1779 r.^{[potrzebny przypis]} Peter Woulfe, który badał minerał wolframit. Analogiczne sugestie zostały w 1781 r.^{[potrzebny przypis]} opublikowane przez Carla Scheelego. W stanie czystym pierwiastek ten jako pierwsi wyodrębnili w roku 1783 José i Fausto Elhuyarowie^[6].

Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 1,25 ppm. Jego najważniejszymi minerałami są szelit (CaWO₄) i wolframit [(Fe,Mn)WO₄]^[8], który ma skład pośredni pomiędzy hübnerytem, MnWO₄, a ferberytem, FeWO₄ (według części środowiska mineralogów nazwa „wolframit” w ogóle nie powinna być stosowana, a odpowiednie minerały, w zależności od składu, należy klasyfikować jako hübneryt lub ferberyt)^[6]. Wolfram zawierają także stolzyt i raspit (oba PbWO₄)^[9] oraz wiele innych minerałów^[10].

Wolfram jest ciemnoszarym metalem. Bardzo czysty jest ciągliwy i łatwo poddaje się obróbce, z niewielkimi domieszkami węgla jest twardy i kruchy. W temperaturze poniżej 0,0012 K (a w postaci cienkiej warstwy poniżej 4 K) staje się nadprzewodnikiem. Dzięki pasywacji jest odporny na działanie tlenu, wody, zasad, kwasów, a nawet wody królewskiej. Roztwarza się natomiast w stopionym azotanie potasu^[11]. W podwyższonej temperaturze utlenia się, reaguje z węglem i fluorowcami.

Wolfram stosowany jest jako dodatek stopowy do wysokogatunkowej stali, z jego stopów sporządza się elektrody lamp elektronowych i rentgenowskich, włókna żarowe itp. Węglik wolframu dzięki niezwykłej twardości służy do wyrobu materiałów ściernych i narzędzi – jest głównym składnikiem widii. Ze względu na wysoką twardość i gęstość jest używany do produkcji rdzeni podkalibrowych pocisków przeciwpancernych oraz kompozytowych pocisków pełnokalibrowych, rzutek (lotek) do darta przy spiekaniu^{[potrzebny przypis]} barreli (beczek); w najlepszych lotkach jego zawartość osiąga 95–97%.

Wydobycie wolframu na świecie w roku 2005

Uwagi

↑ Liczba w nawiasie oznacza niepewność ostatniego podanego miejsca po przecinku.

↑ ^a ^b ^c Wolfram (CID: 23964) (ang.) w bazie PubChem, United States National Library of Medicine.
↑ ^a ^b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-38, ISBN 9780849304880 .
↑ Wolfram (nr 357421) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05].
↑ Current Table of Standard Atomic Weights in Order of Atomic Number (ang.). Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights, IUPAC, 2013-09-24. [dostęp 2013-12-02].
↑ tungsten. Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2013-09-20].
↑ ^a ^b ^c King, R.J.. Minerals explained 41. „Geology Today”. 21 (1), s. 33-37, 2005. DOI: 10.1111/j.1365-2451.2005.00493.x.
↑ wolfram. Słownik internetowy Ling.pl. [dostęp 2013-09-20].
↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 882. ISBN 83-01-13654-5.
↑ Physical and optical properties of minerals. W: CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. od 4-149 do 4-155.
↑ Mineral Species containing Tungsten. webmineral.com. [dostęp 2013-09-16].
↑ Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 1119.

[zapis-4] Liczba w nawiasie oznacza niepewność ostatniego podanego miejsca po przecinku.

[PubChem-1] Wolfram (CID: 23964) (ang.) w bazie PubChem, United States National Library of Medicine.

[CRC88-2] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-38, ISBN 9780849304880 .

[Aldrich-US-3] Wolfram (nr 357421) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05].

[AW4-5] Current Table of Standard Atomic Weights in Order of Atomic Number (ang.). Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights, IUPAC, 2013-09-24. [dostęp 2013-12-02].

[SJP-6] tungsten. Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2013-09-20].

[King-7] King, R.J.. Minerals explained 41. „Geology Today”. 21 (1), s. 33-37, 2005. DOI: 10.1111/j.1365-2451.2005.00493.x.

[Ling-8] wolfram. Słownik internetowy Ling.pl. [dostęp 2013-09-20].

[Bielanski_2002-9] Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 882. ISBN 83-01-13654-5.

[CRC-10] Physical and optical properties of minerals. W: CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. od 4-149 do 4-155.

[webmin-11] Mineral Species containing Tungsten. webmineral.com. [dostęp 2013-09-16].

[Durrant-12] Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 1119.

[a]

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Login

Top Links

Social Share

Wolfram (24785 views - Periodic Table Of Elements)

Wolfram

Wolfram

Uwagi

Periodic Table Of Elements