Stront (Sr, łac. strontium) – pierwiastek chemiczny z grupy berylowców (metali ziem alkalicznych) w układzie okresowym.

Charakterystyka

Stront jest srebrzystoszarym metalem, podobnym do wapnia, ale bardziej miękkim. Na jego powierzchni, tak jak w przypadku glinu, tworzy się ochronna warstwa tlenków (pasywacja). Oczyszczona powierzchnia jest bardzo reaktywna – czysty stront reaguje wybuchowo z wodą i może zapalić się na powietrzu. Stront tworzy tlenki, wodorotlenki, fluorki oraz inne sole kwasów nieorganicznych i organicznych.

Stront jest generalnie bardziej aktywny chemicznie niż magnez i wapń i mniej aktywny niż bar^[1].

Kationy Sr²⁺ należą do IV grupy analitycznej i barwią płomień na karmazynowoczerwony.

Występowanie

Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach 370 ppm, w postaci dwóch minerałów – celestynu (siarczan) i stroncjanitu (węglan).

Pierwiastek ten posiada 32 izotopy z przedziału mas 73÷105 o czasie połowicznego zaniku minimum 1 ms^[6]. Trwałe są cztery z nich – 84, 86, 87 i 88, które też stanowią naturalny skład izotopowy tego pierwiastka. Promieniotwórczy izotop ⁹⁰Sr jest jednym z najgroźniejszych produktów wybuchów jądrowych. Gromadzi się w tkance kostnej, emituje silne promieniowanie β, a jego czas połowicznego zaniku wynosi blisko 29 lat.

Odkrycie

Stront został uznany za pierwiastek w 1790 roku przez A. Crawforda, wyodrębniony przez H. Davy’ego w Londynie. Nazwa pochodzi od szkockiej miejscowości Strontian.

Zastosowanie

Stront w czystej postaci jest stosowany jako dodatek do niektórych gatunków szkła – np. stosowanych do produkcji ekranów telewizyjnych. Ze względu na to, że barwi płomień intensywnym karminowo-czerwonym kolorem, jego sole są dodawane do ogni sztucznych i rakiet sygnałowych.

Znaczenie biologiczne

Stront jest traktowany przez organizm zwierzęcy bardzo podobnie jak wapń i może być wbudowywany w strukturę kości. Większość pobranego strontu (80-70%) zostaje szybko wydalona, 20-30% zostaje zatrzymana w układzie kostnym, a ok. 1% odkłada się w krwi. Wykorzystywane jest to w brachyterapii raka kości, gdzie pacjentom podawany jest izotop ⁸⁹Sr (o czasie połowicznego rozpadu ok. 50 dni), emitujący promieniowanie β. Z kolei ranelinian strontu pobudza kościotworzenie i jest stosowany jako lek przeciwko osteoporozie.

Ze względu na łatwe wchłanianie i trwałe wbudowywanie do organizmu, szczególnie niebezpieczne są radioaktywne izotopy strontu będące składnikami opadów promieniotwórczych i innych produktów odpadowych technologii jądrowych. Szczególnie ⁹⁰Sr ze względu na swój dość długi czas połowicznego rozpadu, wynoszący blisko 29 lat, utrzymuje się w skażonym środowisku przez długi okres. Z drugiej strony czas ten jest na tyle mały, że znaczna jego część rozpada się podczas życia człowieka. Izotopy te mogą być wdychane z pyłami w powietrzu, choć główną drogą dostawania się do organizmu jest spożywany pokarm. Może być to przyczyną wzrostu ryzyka zachorowania na nowotwory kości i białaczkę.

Uwagi