Ksenon

	Ksenon
	Ksenon
	jod ← ksenon → –
	Wygląd
	bezbarwny
	ksenon świecący w silnym polu elektrycznym
	; Widmo emisyjne ksenonu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	ksenon, Xe, 54; (łac. xenon)
Grupa, okres, blok	18 (VIIIA), 5, p
Stopień utlenienia	0, +I, +II, +IV, +VI, +VIII
Właściwości metaliczne	gaz szlachetny
Właściwości tlenków	słabo kwasowe
Masa atomowa	131,293(6) u
Stan skupienia	gazowy
Gęstość	5,366 kg/m³
Temperatura topnienia	−111,745 °C
Temperatura wrzenia	−108,09 °C
Numer CAS	7440-63-3
PubChem	23991
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny; • van der Waalsa	; (obl. 108 pm); 130 pm; 216 pm
Konfiguracja elektronowa	[Kr]5s24d105p6
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 18, 8; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 2,60; 2,40
Potencjały jonizacyjne	I 1170,4 kJ/mol; II 2046,4 kJ/mol; III 3099,4 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Punkt potrójny	−111,745 °C; 81,6 kPa
Punkt krytyczny	16,583 °C; 5,842 MPa
Ciepło parowania	12,636 kJ/mol
Ciepło topnienia	2,297 kJ/mol
Ciepło właściwe	158 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	5,65×10−3 W/(m·K) (300 K)
Układ krystalograficzny	regularny ściennie centrowany
Prędkość dźwięku	169 m/s (w gazie),; 1090 m/s (293,15 K; w cieczy)
Objętość molowa	32,92×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie Zharmonizowany System; Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Uwaga
Zwroty H	H280
Zwroty P	P410+P403
	Europejska klasyfikacja substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Substancja nie jest klasyfikowana jako; niebezpieczna według europejskich kryteriów.; (na podstawie podanej karty charakterystyki)
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 0 0
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Ksenon (Xe, łac. xenon) – pierwiastek chemiczny z grupy gazów szlachetnych w układzie okresowym.

Nazwa pochodzi z gr. ksénos „dziwny”, „obcy”. Został odkryty w 1898 r. przez W. Ramsaya i Morrisa Traversa jako pozostałość po frakcjonowanej destylacji skroplonego kryptonu.

Spis treści

Charakterystyka

Ksenon w warunkach normalnych jest gazem bezbarwnym i bezwonnym. W stanie wolnym występuje w postaci pojedynczych atomów. Zaliczany jest do pierwiastków chemicznie biernych, ale w specjalnych warunkach tworzy związki z fluorem i tlenem, np. H₆XeO₆), a w temperaturze pokojowej związek jonowy XePtF₆. Występuje w nich głównie na parzystych dodatnich stopniach utlenienia. Są one silnymi utleniaczami. Zawartość ksenonu w powietrzu wynosi 0,085 ppm.

Zastosowanie

Silniki jonowe

Ze względu na dosyć wysoką masę atomową, niską energię jonizacji oraz duży przekrój czynny wykorzystywany jest w silniku jonowym.

Optyka i oświetlenie

Stosowany jest również do wypełniania lamp błyskowych, żarówek dużej mocy i jarzeniówek. Zastosowanie w żarówkach wynika z jego bierności chemicznej oraz niskiej przewodności cieplnej, spowodowanej wysoką masą atomową oraz tym, iż ksenon występuje w postaci atomowej. Wysoka masa atomowa powoduje niską prędkość średnią atomów w danej temperaturze, zaś występowanie w postaci cząsteczek jednoatomowych powoduje brak innych niż translacyjne stopni swobody, które wnoszą wkład do ciepła właściwego gazu.

Medycyna

Może znaleźć także zastosowanie w medycynie, ponieważ podawany drogą wziewną chroni komórki nerwowe w mózgu i rdzeniu kręgowym przed obumieraniem (np. po urazie czy udarze mózgu)^[7].

Energetyka jądrowa

Izotop ¹³⁵Xe jest jednym z produktów ubocznych rozpadu paliwa uranowego w reaktorach atomowych. Jednocześnie jest silnym pochłaniaczem neutronów, co oznacza, że wpływa hamująco na przebieg reakcji łańcuchowej. Nagromadzenie ¹³⁵Xe w paliwie, zwane zatruciem ksenonowym, powoduje krótkotrwały, ale znaczny spadek mocy reaktora. Jeśli nie jest poprawnie zidentyfikowane, może prowadzić do błędnych i niebezpiecznych decyzji operatorów reaktora. Nierozpoznane zatrucie ksenonowe było jedną z przyczyn katastrofy w Czarnobylu^[8].

Uwagi

↑ Wartość w nawiasie oznacza niepewność związaną z ostatnią cyfrą znaczącą. W dostępnych komercyjnie produktach mogą występować znaczne odchylenia masy atomowej od podanej, z uwagi na zmianę składu izotopowego w rezultacie nieznanego bądź niezamierzonego frakcjonowania izotopowego. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność.

↑ ^a ^b ^c ^d Lide 2009 ↓, s. 4-98.
↑ Lide 2009 ↓, s. 6-53.
↑ Ksenon (nr 00472) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-09-30].
↑ JurisJ. Meija JurisJ. i inni, Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 88 (3), 2016, s. 265–291, DOI: 10.1515/pac-2015-0305 .
↑ Ksenon (CID: 23991) (ang.) w bazie PubChem, United States National Library of Medicine.
↑ Wartość dla ciała stałego wg: Singman, Charles N. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137.
↑ Patrz Anesthesiology, 2006.
↑ Carl R. Nave: HyperPhysics: „Xenon Poisoning” or Neutron Absorption in Reactors (ang.). Department of Physics and Astronomy, Georgia State University.

CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 9781420090840 .

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć medycznych i pokrewnych w Wikipedii.

[CIAAW-5] Wartość w nawiasie oznacza niepewność związaną z ostatnią cyfrą znaczącą. W dostępnych komercyjnie produktach mogą występować znaczne odchylenia masy atomowej od podanej, z uwagi na zmianę składu izotopowego w rezultacie nieznanego bądź niezamierzonego frakcjonowania izotopowego. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność.

[CITEREFLide2009.27.27.274.27.27.27-98-1] Lide 2009 ↓, s. 4-98.

[CITEREFLide2009.27.27.276.27.27.27-53-2] Lide 2009 ↓, s. 6-53.

[Fluka-US-3] Ksenon (nr 00472) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-09-30].

[CIAAW-4] JurisJ. Meija JurisJ. i inni, Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 88 (3), 2016, s. 265–291, DOI: 10.1515/pac-2015-0305 .

[PubChem-6] Ksenon (CID: 23991) (ang.) w bazie PubChem, United States National Library of Medicine.

[Singman1984-7] Wartość dla ciała stałego wg: Singman, Charles N. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137.

[8] Patrz Anesthesiology, 2006.

[9] Carl R. Nave: HyperPhysics: „Xenon Poisoning” or Neutron Absorption in Reactors (ang.). Department of Physics and Astronomy, Georgia State University.

[4]

[a]

[1]

[5]

[2]

[6]

[3]

[7]

[8]

Login

Top Links

Social Share

Ksenon (25338 views - Periodic Table Of Elements)

Ksenon

Ksenon

Spis treści

Charakterystyka

Zastosowanie

Silniki jonowe

Optyka i oświetlenie

Medycyna

Energetyka jądrowa

Uwagi

Periodic Table Of Elements