Rzygacz, in. gargulec (łac. gargulio ’gardło’)^[1], także: garłacz, pluwacz, plwacz – dekoracyjne, ozdobne, wystające poza lico muru, zakończenie rynny dachowej, z którego woda deszczowa ma swobodny odpływ.

Początkowo kamienne, później wykonywane z blachy. W czasach gotyku we Francji przybierają fantazyjne formy: twarzy ludzkich, paszczy zwierzęcych, fantastycznych stworów (np. Katedra Notre-Dame w Paryżu). Z Francji rozpowszechniły się na całą Europę. W Polsce najciekawsze pochodzą z okresu renesansu. Były stosowane na budynkach świeckich i sakralnych.

Rzygacze, gargulce i maszkary umieszczano zwykle na zewnętrznych łukach i dachach świątyń: ostrzegały przed złem, ale jednocześnie chroniły przed nim, gdyż – jak wierzono – demony muszą uciec, gdy zobaczą własny obraz^[2].

Rzygaczami nazywani są również członkowie Stowarzyszenia Akademia Rzygaczy działającego w Gdańsku i skupiającego miłośników tego miasta.

Galeria

• Rzygacz na kościele św. Jana Chrzciciela w Jaszkowej Dolnej

• Rzygacz na wieży kościoła pw. NMP w Katowicach

• Rzygacz kaplicy Zygmunta na Wawelu

• Gargulec na pałacu książąt burgundzkich w Dijon

• Średniowieczny rzygacz w murach miejskich w Kłodzku

• Rzygacz na mauzoleum Donnersmarcków w Świerklańcu

Zobacz też