Miecz – sieczna broń biała, charakteryzująca się prostą obosieczną głownią i otwartą rękojeścią. Badacze średniowiecza nie uznają pojęcia miecz jednosieczny odnoszącego się do zakrzywionych ostrzy – miecz może być tylko obosieczny – jednosieczne są kord, tasak, nóż bojowy, szabla i japońska broń sieczna typu katana, z zakrzywioną jednosieczną głownią. W zależności od rodzaju, miecz trzymany był jedną ręką lub dwoma rękami. Dawniej żołnierzy uzbrojonych w miecze nazywano miecznikami lub mieczownikami.

Polska nazwa miecz jest zapożyczeniem wywodzącym się z języka gockiego od słowa meki co oznaczało broń obosieczną^[1]. Wczesnośredniowieczny miecz jest kontynuacją w prostej linii rzymskiej spathy w którą uzbrojona była zaciężna konnica germańska złożona z najemników zwanych spathari. W Polsce pierwsze miecze tego typu pojawiają się w IX wieku i mają związek z aktywnością skandynawskich wikingów, są to głównie egzemplarze typu B do R według typologii Petersena, produkowane w ośrodkach nadreńskich i datowane na IX i X wiek.^[2]

Historia i zastosowanie

Miecz jest najstarszą historyczną bronią sieczną oraz jedną z najostrzejszych broni średniowiecznych. Pierwsze miecze, wykonywane z brązu, powstawały już w epoce brązu na terenie Chin i Egiptu. Z powodów technologicznych były wydłużone, wąskie i nadawały się głównie do pchnięć^{[potrzebny przypis]}, a w przypadku staroegipskich mieczy sierpowych (kopesz) – tylko do cięć. Ważnymi ośrodkami produkcji mieczy w epoce brązu były też tereny dzisiejszych Węgier i Słowacji, skąd importowano je między innymi na ziemie polskie. Później miecze, wykonywane z żelaza, stały się powszechnie używaną bronią. Najdynamiczniejszy rozwój mieczy w Europie przypada na średniowiecze, kiedy stały się także symbolem stanu rycerskiego. Powstał kult miecza – z narzędzia stał się sacrum, wierność przysięgano na miecz. Bardzo często otrzymywał własne imię i noszono go przed władcami na znak władzy i sprawiedliwości. Był niezbędny przy ceremonii koronacji i pasowania na rycerza.

Pochodzenie ojcowskie określano jako "po mieczu" (w odróżnieniu od "po kądzieli" – po matce), w czasie pogrzebu ostatniego potomka męskiego łamano miecz. Przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 roku Ulrich von Jungingen, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, podarował dwa nagie miecze jako wyzwanie polskiemu królowi, Władysławowi Jagielle.

W bitwach w wieku XVI miecz powoli przestał być użyteczny. Ostatni znaczący typ miecza to miecz dwuręczny. Został zastąpiony przez rapier i szablę.

Miecze historyczne

• Grus (Żuraw, Żurawiec) – miecz księcia Bolesława Krzywoustego.
• Joyeuse – miecz Karola Wielkiego.
• Miecze grunwaldzkie – dwa nagie miecze wręczone przez heroldów krzyżackich Władysławowi II Jagielle pod Grunwaldem.
• Miecz księcia Dowmunta.
• Miecz świętego Piotra – pochodzący z I wieku n.e. miecz znajdujący się w skarbcu Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu.
• Szczerbiec – miecz koronacyjny królów Polski.

Fikcyjne miecze

• Balmung – miecz Zygfryda w Pieśni o Nibelungach. W cyklu wagnerowskim występuje pod nazwą Notung,
• Durandal – miecz Rolanda,
• Excalibur – miecz króla Artura,
• Miecz świetlny – broń używana przez Sithów i Jedi w uniwersum Gwiezdnych wojen,
• Zulfikar – miecz proroka Mahometa, jeden z symboli Islamu.

Zobacz też