Consolidated PBY Catalina – amerykańska patrolowa łódź latająca i samolot-amfibia zbudowany w 1935 roku w amerykańskiej wytwórni lotniczej Consolidated Aircraft Corporation.

Historia

W 1929 roku na zlecenie amerykańskiej marynarki wojennej w wytwórni lotniczej Consolidated Aircraft Corporation opracowano pod kierunkiem mjr Rubena Hallisa Fletta projekt dwusilnikowej patrolowej łodzi latającej oznaczonej jako Model 28. W dniu 28 października 1933 roku według tego projektu przystąpiono do budowy prototypu tego samolotu oznaczonego jako XP3Y-1 a do jego napędu użyto 2 silników gwiazdowych Pratt & Whitney XR-1830-54 o mocy 825 KM (607 kW) każdy. Prototyp oblatano w dniu 21 marca 1935 roku. Prototyp spisywał się doskonale, lecz miał zbyt słabe osiągi.

W związku z tym zmieniono w nim silniki na silniki gwiazdowe Pratt & Whitney R-1830-64 o nieco większej mocy 850 KM (625 kW) i tak taki prototyp oznaczono jako XPBY-1. Został on oblatany w październiku 1935 roku. Po lotach próbnych i poprawieniu w nim stwierdzonych braków wprowadzono go do produkcji seryjnej najpierw jako P3Y-1, a potem PBY-1 Catalina. Pierwszą seryjną łódź latającą PBY-1 Catalina wyprodukowano w październiku 1936 roku, a w sumie wyprodukowano 60 samolotów tej wersji.

W latach 1937 – 1938 zbudowano 50 łodzi latających PBY-2 Catalina, które były ulepszoną wersją PBY-1.

W 1937 roku zbudowano nową wersję samolotu oznaczoną jako PBY-3 Catalina, która miała mocniejsze silniki Pratt & Whitney R-1830-66 o mocy 900 KM (662 kW) każdy. Trzy łodzie latające tej wersji zakupił Związek Radziecki i nabył licencję na jej budowę. W ZSRR łódź ta nosiła oznaczenie GST „Mop” i od 1939 roku wyposażano ją w radzieckie silniki Mikulin M-26. Według różnych źródeł zbudowano od 150 do 1000 łodzi latających GST. Także amerykańska marynarka wojenna nabyła 66 samolotów PBY-3 Catalina.

W dniu 18 grudnia 1937 roku oblatano kolejną wersję łodzi latającej oznaczoną jako PBY-4 Catalina z 2 silnikami Pratt & Whitney R-1830-72 o mocy 1050 KM (773 kW) każdy. Pierwszy egzemplarz seryjny został ukończony w maju 1938 roku. Łącznie zbudowano 33 samoloty tej wersji.

W 1939 roku rozpoczęto produkcję kolejnej wersji oznaczonej jako PBY-5 Catalina wyposażonej w 2 silniki Pratt & Whitney R-1830-82 o mocy 1200 KM (883 kW) każdy. W 1941 roku dostarczono 100 łodzi latającej wersji PBY-5 do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymała ona oznaczenie Catalina Mk I. Łącznie wyprodukowano 1175 łodzi latających tej wersji.

W 1939 roku przekonstruowano łódź latającą PBY-4 Catalina w prototyp samolotu-amfibii oznaczony jako XPBY-5A, który oprócz pływaków wsporczych wyposażono w trójpodporowe podwozie z kółkiem przednim wciągane w locie. Oblot tego prototypu odbył się w dniu 22 listopada 1939 roku, a produkcję seryjną uruchomiono w grudniu 1941 roku. Samolot seryjny został oznaczony jako PBY-5A Catalina. 14 tych samolotów-amfibii otrzymała Kanada, gdzie oznaczono je jako Catalina Mk IA. W 1942 roku zakłady Canadian Vickers rozpoczęły produkcję licencyjną tej wersji pod oznaczeniem Canso A oraz PBV-1A i wyprodukowały ich 424 sztuki. W 1942 roku dostarczono 11 samolotów PBY-5A Catalina do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymały oznaczenie Catalina Mk III. W lotnictwie amerykańskim zostały one wprowadzone w 1943 roku do jednostek ratownictwa morskiego, gdzie oznaczono je OA-10A Catalina. Ogółem zbudowano 828 sztuk tych samolotów nie licząc wersji kanadyjskiej.

W styczniu 1945 roku rozpoczęto produkcję ostatniej wersji tych samolotów-amfibii oznaczonych jako PBY-6A Catalina, w których zastosowano dwa silniki Pratt & Whitney R-1830-92 o mocy 1200 KM (883 kW). Wyprodukowano 175 samolotów tej wersji.

Łącznie (nie licząc ZSRR) zbudowano 3281 samolotów PBY Catalina wszystkich wersji.

Użycie w lotnictwie

Samoloty Consolidated PBY Catalina w czasie II wojny światowej były używane do rozpoznania, zwalczania okrętów i ratownictwa morskiego przez lotnictwo amerykańskiej marynarki wojennej, lotnictwo Kanady, Australii, Nowej Zelandii i Holenderskich Indii Wschodnich oraz Wielkiej Brytanii.

Do najgłośniejszych akcji samolotów PBY Catalina należały: w Royal Air Force 26 maja 1941 roku samoloty te wytropiły niemiecki pancernik „Bismarck”, a w lotnictwie amerykańskim 3 czerwca 1942 roku wykryły w rejonie Midway zbliżający się zespół inwazyjny floty japońskiej.

Jedna PBY-5A w lipcu 1943 odpędziła od statku "Port Fairy" dwa bombowce Focke-Wulf Fw 200, za co załoga otrzymała odznaczenia^[1].

Samoloty PBY Catalina były używane do lat 70. XX wieku w amerykańskich jednostkach ratownictwa morskiego.

Użycie w lotnictwie polskim

W lotnictwie polskim nie używano samolotów PBY Catalina, lecz polscy piloci mający przerwę w lotach operacyjnych – latający w 45 Grupie Transportowej (ang. 45 Transport Group RAF), dostarczali te samoloty z Kanady przez Atlantyk. Najczęściej drogą północną, do Prestwick w Szkocji.

Opis konstrukcji

Samolot Consolidated PBY-5A Catalina był sześcio- lub dziewięciomiejscowym patrolowym samolotem-amfibią, górnopłatem o konstrukcji metalowej. Posiadał dwa pływaki i podwozie trójpodporowe z kółkiem przednim wciągane w locie. Napęd: 2 silniki gwiazdowe, śmigło metalowe, trójłopatowe. Wyposażony był w urządzenia radarowe i aparaturę fotograficzną.

• II wojna światowa encyklopedia uzbrojenia. Warszawa: Muza S.A., 2000, s. 370. ISBN 83-7200-646-6.
• Bogusław Wołoszański: Encyklopedia II wojny światowej front. Wydawnictwo Amber, 1997, s. 144-145. ISBN 83-7169-309-5.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia