Katapulta – machina miotająca pociski wykorzystywana głównie w starożytności i średniowieczu. Nazwa pochodzi od łac. catapulta, a to z greckiego słowa καταπέλτης (katapeltēs), κατα (kata) „w dół, przeciw” i πάλλω (pallō) „ciskać”. Zasada jej działania opiera się na wykorzystaniu energii sprężystej. Energia ta była wykorzystywana do miotania kamiennych pocisków. Powstanie katapult wiąże się z szerokim programem udoskonalania uzbrojenia, jaki podjął Dionizjos Starszy, władca Syrakuz (Sycylia) w 399 p.n.e. przy udziale specjalistów z różnych państw greckich. Użył jej przy obleganiu Motii oraz przeciw Kartagińczykom. Pierwsze katapulty wyrzucały wielkie strzały. Zasadniczym jej elementem konstrukcyjnym był potężny łuk, który w późniejszych czasach sporządzany był ze stali. Pod koniec IV w. pojawiły się katapulty wyrzucające wielkie pociski kamienne lub ceglane o ciężarze 30-80 kg. i donośności do 200 m., przeznaczone do zwalczania dużych obiektów, jak okręty i wieże oblężnicze. Pierwsza wiadomość o tego rodzaju katapultach dotyczy oblężenia Tyru przez Aleksandra Macedońskiego (w 332 p.n.e.). W III w p.n.e. pojawiły się nowe typy katapult, w których łuk zastąpiono parą sztywnych ramion miotających, a energii dostarczały motki skręconych strun lub czasami włosów ludzkich. Ten typ rozpowszechniony był w czasach rzymskich, chociaż Rzymianie najczęściej stosowali tzw. onager, wyposażony w „łyżkę” na sztywnym ramieniu, która wyrzucała kamienny pocisk. Największe katapulty skonstruował podobno Archimedes podczas obrony Syrakuz, obleganych przez Rzymian w (212 p.n.e.) Miały one wyrzucać pociski o ciężarze 250 kg na odległość kilkuset metrów. Aleksandryjski mechanik-wynalazca Ktesibios (III w. p.n.e.) projektował katapulty oparte na działaniu strun metalowych lub sprężonego powietrza, ale jego pomysły nie doczekały się realizacji. W średniowieczu najczęściej stosowano machiny miotające typu katapult rzymskich. W Europie po raz pierwszy pojawiły się w Hiszpanii w XII w. (trebusz). W Polsce używano machin miotających od początku XI w. podczas obrony Niemczy w 1017. Katapulty zostały wyparte z uzbrojenia armii europejskich przez działa prochowe, a sporadycznie jeszcze konstruowano je w okresie odrodzenia. Katapulta to również współcześnie urządzenie służące do wspomagania startu samolotów, stosowane na okrętach (katapulta startowa samolotu).
Go to Article