Ninja (jap. 忍者 ninja, także: 忍び, shinobi lub 忍びの者, shinobi-no mono) – rodzaj japońskich wojowników specjalizujących się w szpiegowaniu, zamachach i sztukach walki. Działali od okresu Kamakura do okresu Edo. Wojownicy ninja brali udział w tajnych operacjach i zamachach, służyli również jako najemnicy, a przede wszystkim jako wyspecjalizowani zabójcy.

Broń

Ninja posługiwali się wieloma rodzajami broni. Historia przedstawia nam solidny arsenał ich broni, poczynając od mieczy ninja-tō, a kończąc na sztucznych pazurach używanych przez kunoichi^{[potrzebny przypis]}. Ninja posługiwali się także sztuką rzucania nożami kunai lub gwiazdami shuriken, zaś na pięść nakładali tzw. tagaki.

• Miecz ninja-tō, zwany też shinobi-gatana, był podstawową bronią ninja. Był prosty i nieco krótszy od katany, lecz dłuższy niż wakizashi. Miecz taki łatwo było ukryć. Ninja nie mieli dostępu do kowali, co tłumaczy niską jakość ich mieczy^{[potrzebny przypis]}. Nie były wytwarzane ze szczególną starannością. Traktowane były jako narzędzie, które łatwo zużyć i zastąpić. Rękojeść ninja-tō była dłuższa niż u katany, gdyż wewnątrz rękojeści ukrywano sztylety i inne małe elementy uzbrojenia, mające zaskoczyć przeciwnika w walce^{[potrzebny przypis]}. Był to miecz wymyślony z nazwy jak i z kształtu na potrzeby Hollywood. Miecze ninja były zazwyczaj prymitywnymi ostrzami o dość krótkim ostrzu i małej masie, nie mogły bowiem przeszkadzać przy wspinaczce.
• Tessen – wachlarz posiadający metalowe ostro zakończone wstawki. Ninja mógł rzucić takim wachlarzem lub zranić z bliska swego przeciwnika.
• Kunai – metalowe narzędzie, używane przez rolników, a później także przez ninja. Z wyglądu przypomina rybę.
• Kusari-gama – składa się z jednostronnego ostrza umocowanego do drewnianej rękojeści. Dodatkowo z przymocowanym łańcuchem o długości ok. 2,5-3,5 metra z żelaznym ciężarkiem na końcu. Broń ta została wynaleziona przez chłopów, którzy używali jej do walki z bandytami i rōninami. Później zaczęli jej używać samurajowie, ninja oraz yamabushi (wędrowni mnisi). Kusari-gama rozwinęła się od narzędzia z małym sierpem przyłączonym łańcuchem o dł. 2,7 m, aż do dużej kosy. Przy pomocy łańcucha ninja oplatał i unieruchamiał ostrze miecza lub włóczni, a także części ciała wroga np. ramiona, szyja, nadgarstek. Jednocześnie zadawał cios ostrzem w głowę lub odsłoniętą szyję.
• Kyoketsu-shoge – tradycyjna broń ninja. Była to kombinacja yari (włóczni) z sierpem i żelaznego pierścienia ok. 10 cm średnicy, umocowanego na końcu liny o dł. 2,4 do 3 metrów, zrobionej często z kobiecych lub końskich włosów. Ninja rzucał obręcz z przywiązanym sznurem, sznur oplatał ramiona, nogi lub szyje przeciwnika. Szybkim i mocnym szarpnięciem linki ninja zmuszał wroga do zbliżenia się i zadawał mu cios sztyletem.
• Yari – rodzaj włóczni
• Tantō – sztylet japoński
• Tetsu-bishi – małe, ostro zakończone kawałki metalu. Gdy ninja uciekał, wyrzucał je na ziemię, aby przeciwnik wdepnąwszy w nie, nie był w stanie kontynuować pościgu. Czasami polewano końcówki trucizną, aby były jeszcze bardziej śmiercionośne^{[potrzebny przypis]}.
• Shobo – mała broń, używana do uderzania w witalne części człowieka. Kark, szyja, oczy, krocze były najlepszymi miejscami do użycia tej broni.
• Shuriken – popularnie zwany gwiazdką niekoniecznie przyjmował jej wygląd. Czasem był to po prostu mały nóż do rzucania. Shu – ręka, Ri – wyrzut, Ken – ostrze. Najczęściej były rzucane w witalne części ciała. Nieraz powlekane śmiercionośną trucizną działającą na układ krążenia.
• Sai – sztylet, służył pierwotnie jako narzędzie rolnicze do siania ryżu.
• Ashiko – szpony, które zakładało się na stopę, tak by ułatwiły one wspinaczkę na drzewo, bądź ścianę zamku.
• Bō – długi kij (około 180 cm), który umożliwiał walkę na dystans.
• Jō – krótki kij (około 120 cm), który umożliwiał szybsze ruchy i większą zwrotność od kija Bo.
• Hanbō
• Manriki-gusari – łańcuch bojowy, długi na trzy stopy^{[potrzebny przypis]}, z większymi ogniwami na końcach. Służył do miażdżenia czaszek, używany był również do duszenia.
• Kama – narzędzie rolnicze typu sierp, które ninja zamienili w broń.
• Fuki-ya – dmuchawka używana do wydmuchiwania rzutek z trucizną w przeciwnika. Broń dystansowa, używana tylko z zaskoczenia, mająca na celu otrucie lub oślepienie wroga. Czasami była używana jako rurka do oddychania w wodzie. Kiedy ninja ukrywał się w wodzie, wystawiał tę rurkę i niepostrzeżenie przemieszczał się w kierunku nieprzyjaciela.
• Łuk
• Chigiriki – kij z łańcuchem, z ciężką kulą na końcu. Trafienie było śmiertelne bądź ogłuszające.
• Większość ludzi myśli, że ninja posługiwali się nunchaku jest to błędem, wzięło się z komiksów i filmów o wojowniczych żółwiach ninja.

[Nin-Jô]

Wygląd

Tradycyjnie przedstawia się ich ubranych na czarno, z kolczugą pod okryciem wierzchnim, mieczem na plecach i twarzą pokrytą czarnym barwnikiem. Taki wizerunek ninja wywodzi się m.in. z teatru kabuki, gdzie charakterystyczny, czarny ubiór jest noszony przez pomocników zajmujących się rekwizytami i scenografią podczas przedstawienia. Widownia przyjmuje, że są oni "niewidzialni", dlatego postacie ninja noszące takie kostiumy również miały być "niewidzialne".

Istnieje również teoria, iż ich stroje mogły być raczej ciemnobrązowe, gdyż barwnik taki był tańszy do uzyskania. Przypuszcza się, iż krój stroju początkowo przypominał ówczesne ubrania rolników z regionu Kōka (甲賀地方 - Kōka-chihō), dzisiejszej południowo-wschodniej części prefektury Shiga (滋賀県 - Shiga-ken) i z regionu Iga (伊賀地方 - Iga-chihō), dzisiejsze zachodniej części prefektury Mie (三重県 - Mie-ken). W rzeczywistości dobierali strój stosownie do miejsca i celu zadań, jakie mieli wykonywać.

Ninja preferowali ucieczkę od walki w starciu, przez co musieli być zdolni do możliwie najszybszego odwrotu. Podczas bitew przywdziewali zbroje. Barwy takie byłyby pomocne podczas działań nocnych.

Techniki

Techniki, którymi posługują się ninja, zwane ninjutsu (jap. 忍術) dzielą się na innin (jap. 陰忍) – "techniki do działań w ukryciu" oraz yōnin (jap. 陽忍) – "techniki do działań jawnych". Innin przeznaczone są do zadań dywersyjnych na terytorium wroga. Yōnin zaś stosuje się podczas przygotowanych wcześniej pod względem strategicznym ataków.

Badania z ostatnich lat wykazały, że ninja byli nie tylko wspólnotą wojowników przestrzegających własnych, bardzo rygorystycznych praw, ale i ugrupowaniem charakteryzującym się zarówno obszerną znajomością fauny i flory, jak i ogromną wiedzą z dziedziny chemii.

Pochodzenie nazwy

Poprawne japońskie określenie to shinobi-no-mono (jap. 忍の者), słowo ninja (忍者) rozpowszechniło się jednak szerzej ze względu na to, iż jest łatwiejsze w wymowie. Pierwsze udokumentowane użycie terminu shinobi, pierwotnie zapisywanego przy pomocy chińskich znaków jako 志能備, pochodzi z VIII wieku. Pojawia się w wierszu Heguri Uji no Iratsume dedykowanym Ōtomo no Yakamochi. Pierwotne znaczenie terminu shinobi to ukraść, zaś mono (wymawiane też jako sha lub ja) oznacza osobę.

Słowo ninja zdobyło popularność w kulturze po II wojnie światowej. Główny znak nin (jap. 忍) składa się z dwóch mniejszych znaków. Górny ha (jap. 刃) oznacza ostrze natomiast dolny kokoro (jap. 心) oznacza serce lub duch. Razem oznaczają tajemnicę, skrytość i wytrzymałość. Jutsu (jap. 術) oznacza prawdę i umiejętność. Ninja oznacza więc człowieka wyszkolonego w sztuce bycia niewidocznym, zaś ninjutsu oznacza umiejętność bycia niewidocznym.

Inne znane terminy to o-niwaban (jap. お庭番 człowiek w ogrodzie), suppa, rappa, mitsumono, kusa (jap. 草 trawa) i Iga-mono ("człowiek z Iga").

Jak szkolono wojowników ninja?

Tajna misja – wojownika ninja przygotowywano do roli szpiega i zabójcy oraz – jak głosi legenda – do panowania nad siłami przyrody. Między XV a XVII wiekiem japońscy shinobi (w wolnym tłumaczeniu: „złodzieje”) zajmowali się sztuką kamuflażu, sabotażem oraz skrytobójstwem. Mieszkali w górskich osadach, gdzie mogli ćwiczyć potajemnie. Według Stephena Turnbulla, specjalisty w dziedzinie japońskiej historii wojskowości, „istniały wielkie klany wojowników, a techniki przekazywano z pokolenia na pokolenie wewnątrz tej samej rodziny”. Panowie feudalni często zatrudniali najemników ninja (termin przyjął się na Zachodzie ze względu na łatwiejszą wymowę), żeby pozbyć się wrogów, nie ściągając na siebie podejrzeń. Profesja przetrwała w ten sposób dwa stulecia. W XIX w. o wojownikach ninja zaczęły krążyć legendy – podobno umieli latać, chodzić po wodzie i stawać się niewidzialni. To właśnie tę wersję przejęło później kino.

Szacunek dla starszych

Doświadczeni wojownicy planowali misje, które mieli wykonać młodsi.

Genin – uczniami zostawali młodzi kandydaci, którzy trenowali od najmłodszych lat. Znali najprostsze techniki kamuflażu i pomagali starszym wojownikom ninja w najazdach i bitwach.

Chunin – wyszkoleni przez weteranów chunin stali na czele najtrudniejszych misji i przygotowywali uczniów (genin). Byli odpowiedzialni za realizację strategii najstarszych wojowników.

Jonin – mieli największe doświadczenie. Szkolili najlepszych i nadzorowali przygotowanie najmłodszych wojowników. Planowali najazdy i ataki, ale rzadko brali udział w misjach.

Średniowieczni nurkowie

Żeby móc niepostrzeżenie spędzić wiele godzin pod wodą, ninja rozprowadzali mech na powierzchni rzek i jezior, które zamierzali pokonać. Zmniejszało to widoczność fal wzburzanych ruchem szpiega. W płytkich wodach ninja musieli się czołgać. Oddychali dzięki kawałkom bambusa (fukyia), które mogły też służyć jako dmuchawki.

Zmiany fizyczne

Przygotowując się do zwiadu lub z myślą o ucieczce ninja uczyli się tanuki-gakure, czyli techniki bezgłośnego wspinania się na rośliny i skrywania pośród listowia. Wdrapywali się dzięki „szponom” – hokode. Innym sposobem było utwardzanie trzech paznokci u każdej stopy i dłoni poprzez zdrapywanie kory z drzew przez godzinę trzy razy w tygodniu.

Całkowita cisza

Przyszły szpieg musiał poruszać się niepostrzeżenie – na przykład wzdłuż ścian – oraz naśladować odgłosy zwierząt, a w nocy również skradać się przy świetle księżyca i ukrywać w cieniu drzew. Kroczący wojownik ninja stawiał stopy bokiem, a podczas biegu stąpał na ich przedniej części.

Zmyślony wizerunek

Na początku XIX wieku Katsushika Hokusai uwiecznił przedstawicieli japońskich zawodów na rysunkach manga, w tym wojownika ninja wspinającego się po sznurze. Pomimo braku podstaw historycznych ten wizerunek utrzymał się do dziś.

Niepozorny wygląd

Ubranie służyło jako kamuflaż i schowek na broń.

Tajemniczy rekwizyt – chusta, która zasłania twarz filmowych wojowników ninja w telewizji i w kinie, nazywa się tengui. Miała nie tylko utrudnić rozpoznanie szpiega, ale służyła również jako pas, pomoc we wspinaczce oraz opatrunek.

Strój wojenny – w wielu warstwach okrycia ukrywano broń. Miecz zawieszano na pasie na plecach, a kusari-gama, czyli łańcuch z sierpem na końcu, chowano przy kostce. Shuriken – gwiazdki ninja – ukrywano w wewnętrznej sakwie.

Czerń i czerwień – w podróży obszerne okrycia chroniły przed chłodem i deszczem. Czarne ubranie, mało widoczne podczas nocnych wypraw, miało czerwone akcenty, przez co ewentualne plamy krwi mniej rzucały się w oczy.

Zobacz też

• Kotarō Fūma
• Ishikawa Goemon